Το τελευταίο μήνυμα από τον Άρη από το ρομπότ της NASA, το επονομαζόμενο “ΕΥΚΑΙΡΙΑ”, τον προηγούμενο Φεβρουάριο ήταν «Η μπαταρία μου είναι χαμηλή και … σκοτεινιάζει». Ένα μήνυμα γεμάτο παιδικότητα. Και τα νέα του “θανάτου” του ρομπότ “ΕΥΚΑΙΡΙΑ” προκάλεσαν ανά τον κόσμο συναισθήματα λύπης, μιας και τα ρομπότ έχουν μπει στη ζωή μας και όχι μόνο τα προσωποποιούμε, αλλά και θρηνούμε το “τέλος” τους.

Η ρομποτική έχει καταλάβει ένα σπουδαίο ρόλο στην ιατρική, ειδικά μετά το 2000 και περίπου 1500 ρομποτικές προστατεκτομές πραγματοποιούνται κάθε χρόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο, με σημαντικά θετικό πρόσημο στην ασφάλεια του ασθενή και στο χρόνο ανάνηψής του. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο αριθμός είναι πολύ μεγαλύτερος και εκτιμάται ότι το 2017, πραγματοποιήθηκαν 693.000 ρομποτικές επεμβάσεις. Το θετικό στη χρήση ρομπότ είναι ότι μειώνεται η κούραση και το στρες των χειρουργών, εφόσον βέβαια η ρομποτική επέμβαση γίνει σωστά.

Αναπόφευκτα λοιπόν, η αύξηση των ρομποτικών επεμβάσεων προκαλεί νέα προβλήματα σε σχέση με την ιατρική, τη νομική και ηθική διάσταση της παροχής ιατρικών υπηρεσιών στον ασθενή.

Με την πρωτοπορία έρχεται και ο κίνδυνος και καθώς καινούρια προϊόντα εισάγονται στην αγορά με ταχύτητες φωτός, το ερώτημα αν οι κανονισμοί που διέπουν αυτά τα προϊόντα μπορούν γρήγορα να προσαρμοστούν σε αυτόν τον διαρκώς αλλάζοντα κόσμο, παραμένει αναπάντητο. Επίσης θέματα ευθύνης, σε περίπτωση “αποτυχίας” ή χαμηλής απόδοσης δεν είναι ξεκάθαρα. Προκλήθηκε η “αποτυχία” από το προϊόν ή από τον τρόπο χρήσης του; Το σφάλμα είναι του χειρουργού ή του εκπαιδευτή/κατασκευαστή/νοσοκομείου, που έδωσε ανεπαρκείς οδηγίες; Κάποιες φορές, ο χειρουργός δεν βρίσκεται καν στον ίδιο χώρο που είναι ο ασθενής και ίσως δεν είναι κάτω από την ίδια δικαιοδοσία δικαστηρίων. Η προσφυγή στα δικαστήρια σε υποθέσεις που αφορούν τη χρήση ρομποτικής χειρουργικής μπορεί να γίνει πολύ περίπλοκη. Το ρομπότ της NASA μας έδειξε ότι ένα ρομπότ μπορεί να “ζήσει”, να “πεθάνει”, να το πεθυμήσουμε ή να το θρηνήσουμε. Αλλά, προς το παρόν, δεν μπορεί να εναχθεί στα δικαστήρια.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη ξεκινήσει να διερευνά το νομικό πλαίσιο για τις ρομποτικές επεμβάσεις και η Ευρωβουλή έχει προτείνει κανονισμούς που θα διασφαλίζουν ότι οι διαδικασίες ελέγχου νέων ιατρικών ρομποτικών συσκευών είναι ασφαλείς, θέτοντας σχετικές κατευθυντήριες γραμμές και κώδικα δεοντολογίας.

Από νομική άποψη, η χρήση των ρομπότ σε ιατρικές πράξεις δημιουργεί νέες περιοχές αβεβαιότητας και απαιτεί να υπάρξει ρύθμιση για τα προϊόντα αυτά στα υπάρχοντα νομικά πλαίσια και διαχωρισμό του χρήστη από το προϊόν, όταν παρουσιαστεί το πρόβλημα.

Για τους νομικούς, το να υπερασπίζονται τέτοιες υποθέσεις, σημαίνει να κινούνται σε αχαρτογράφητες περιοχές και πρόσθετη προσοχή πρέπει να δοθεί σε κάθε στάδιο της δίκης. Ζητήματα, όπως λανθασμένος χειρισμός του χειρουργού, ανεπαρκής εκπαίδευση του χειρουργού, ελαττωματικός σχεδιασμός των εξαρτημάτων του ρομπότ, κατασκευαστικά λάθη και λάθη λογισμικού. Και ανάλογα με την περίπτωση και το ποιος προκάλεσε τη βλάβη του ασθενούς, αλλάζει και ο εναγόμενος, αλλά και η νομική βάση.

Και μέσα σε όλη αυτή την αβεβαιότητα, σε όλα αυτά τα καινούρια, αλλά της καθημερινότητάς μας, η Διαμεσολάβηση μπορεί να βοηθήσει στη γρήγορη επίλυση αυτών των διαφορών, προς όφελος του ασθενούς, του κατασκευαστή, του γιατρού, του νοσοκομείου. Μέλλον λαμπρό για τη Διαμεσολάβηση.

Πηγή: «Rise of the Robots, Conor Dufficy, Jill Paterson, Natasha Sherry, PI Focus, may 2019»

Βασιλική Δημ. Σκορδάκη
Δικηγόρος Αρείου Πάγου & Συμβουλίου της Επικρατείας, Διαπιστευμένη Διαμεσολαβήτρια, Εκπαιδεύτρια Διαμεσολαβητών – Solicitor Αγγλίας & Ουαλίας