Στις 29 Μαρτίου 2019 το Αζερμπαϊτζάν ενέκρινε τον νόμο για την Διαμεσολάβηση. Ο νόμος βασίζεται στις αρχές του πρότυπου νόμου της UNCITRAL για τη διεθνή εμπορική Διαμεσολάβηση και τις συμφωνίες διεθνούς διακανονισμού. Επιπλέον, ο νόμος ακολουθεί το λεγόμενο μοντέλο Διαμεσολάβησης (“opt-out mediation model”), απαιτώντας υποχρεωτικά τη συμμετοχή σε μια αρχική συνεδρίαση Διαμεσολάβησης πριν ασκηθεί αγωγή σχετικά με οικογενειακές, εργατικές και επιχειρηματικές διαφορές. Αρχικά ο Διαμεσολαβητής εξηγεί στα μέρη την ουσία, τα πλεονεκτήματα και τους κανόνες της Διαμεσολάβησης και διεξάγει κοινές και χωριστές συναντήσεις με τα μέρη. Κατά τη διάρκεια της αρχικής συνεδρίασης, τα μέρη θα πρέπει να αποφασίσουν εάν επιθυμούν να συμμετάσχουν στις επακόλουθες συνεδριάσεις.
Πριν από την έκδοση του Νόμου περί Διαμεσολάβησης, η νομοθεσία του Αζερμπαϊτζάν σχεδόν δεν αναφερόταν καθόλου στη Διαμεσολάβηση και οι δικηγόροι δεν ήταν εξοικειωμένοι ή είχαν μια εσφαλμένη αντίληψη για τη φύση της. Από την άλλη πλευρά, τα δικαστήρια του Αζερμπαϊτζάν είναι από τα ταχύτερα δικαστήρια της Ευρώπης και οι αμοιβές των δικηγόρων είναι εξαιρετικά χαμηλές. Κατά συνέπεια, τα μέρη δεν είχαν ισχυρό κίνητρο για την εξώδικη επίλυση των διαφορών. Ωστόσο, τα δικαστήρια άρχισαν να κατακλύζονται από τεράστιες εισερχόμενες υποθέσεις με πολύ αυστηρές προθεσμίες για τη λήψη αποφάσεων, πράγμα που επέβαινε εις βάρος της ποιότητας της δικαστικής δικαιοσύνης στο Αζερμπαϊτζάν.
Ο νόμος προωθεί τη χρήση της Διαμεσολάβησης σε αστικές, εμπορικές, οικογενειακές, εργατικές και διοικητικές διαφορές. Σύμφωνα με αυτόν θα ιδρυθεί Συμβούλιο Διαμεσολάβησης μόνο τα μέλη του οποίου θα έχουν εξουσιοδότηση να ενεργούν ως Διαμεσολαβητές. Κάθε άτομο ηλικίας κάτω των 25 ετών, με τριτοβάθμια εκπαίδευση και τριετή επαγγελματική πείρα, μπορεί να γίνει Διαμεσολαβητής μετά την απόκτηση του πιστοποιητικού αρχικής κατάρτισης Διαμεσολάβησης. Ο νόμος προβλέπει επίσης ορισμένα κίνητρα για την εφαρμογή της Διαμεσολάβησης (όπως απαλλαγή από τα δικαστικά τέλη) και εργαλεία για να συμμετέχουν τα μέρη στην απαιτούμενη αρχική συνεδρίαση μεσολάβησης (όπως η υποχρέωση κάλυψης των συνολικών εξόδων του άλλου μέρους και τα πρόστιμα).
Παρόμοια με την υποχρεωτική αρχική Διαμεσολάβηση, ο νόμος ορίζει ότι σε περιπτώσεις όπου υπάρχει συμφωνία για Διαμεσολάβηση πριν από την επίλυση διαφορών ή διαιτησία, ο αιτών οφείλει να υποβάλλει αίτηση στον Διαμεσολαβητή ή στον οργανισμό Διαμεσολάβησης που αναφέρεται στη συμφωνία και ο εν λόγω Διαμεσολαβητής ορίζει μια ακρόαση στην οποία καλούνται και τα δύο μέρη. Εάν ο εναγόμενος παραλείψει να συμμετάσχει στη Διαμεσολάβηση, θα είναι υπεύθυνος όχι μόνο για το δικό του μέρος των εξόδων αλλά για τα πλήρη έξοδα της αρχικής διαδικασίας Διαμεσολάβησης και μπορεί στο μέλλον να επιβληθεί πρόστιμο για μη συμμετοχή σε αυτές τις συνεδρίες.
Όσον αφορά την εκτελεστότητα σε περίπτωση που ένα από τα συμβαλλόμενα μέρη δεν εφαρμόσει οικειοθελώς τη συμφωνία, τότε το άλλο μέρος μπορεί να ζητήσει από το δικαστήριο ή από συμβολαιογράφο μέσω απλουστευμένης διαδικασίας να εκδώσει εκτελεστό τίτλο στο όνομά του.
Ο Νόμος περί Διαμεσολάβησης αναμένεται να αλλάξει δραματικά τα δικαστηριακά δρώμενα στο Αζερμπαϊτζάν σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η εμπειρία της χώρας θα μας αποδείξει εάν το μοντέλο Διαμεσολάβησης «Opt-Out» είναι αποτελεσματικό ακόμη και όταν οι δικαστικές διαδικασίες είναι πολύ γρήγορες και φθηνές.
Κική Δημ. Τσουρού
Δικηγόρος LL.M., Διαπιστευμένη Διαμεσολαβήτρια
