Ο νόμος 4512/2018 καλωσόρισε το έτος που διανύουμε και έφερε μαζί με την ψήφισή του τις πιο έντονες αντιδράσεις και τις πιο μαζικές στο χώρο της Δικαιοσύνης.

Τόσο το σώμα των Δικηγόρων όσο και των Δικαστών κατά πλειονότητα θεώρησαν ότι ένας θεσμός όπως η Διαμεσολάβηση, με τον τρόπο που προσπαθεί να επιβληθεί, δεν παράγει τα αποτελέσματα που θα άρμοζαν σε μια τόσο εκούσια διαδικασία. Ο θεσμός όμως μετρά στη χώρα μας ήδη 8 χρόνια από την ψήφιση του πρώτου Νόμου και εντούτοις δεν έχει τη διάδοση που θα περίμενε κανείς, αν αναλογιστεί τα πόσα προτερήματα παρέχει και στα μέλη αλλά και στους δικηγόρους και στην αποσυμφόρηση των δικαστηρίων. Μόνο με μία πιο δεσμευτική λειτουργία θα μπορούσε αυτός ο εναλλακτικός τρόπος επίλυσης διαφορών να ακουστεί και να εφαρμοστεί.

Χωρίς να υφίσταται ουδεμία απαγόρευση να καταλήξει εν τέλει η υπόθεση στο φυσικό δικαστή και χωρίς να ακυρώνεται ο εκούσιος χαρακτήρας της Διαμεσολάβησης, γίνεται μία προσπάθεια νομοθετική, κάποιες διαφορές που θα ήταν καλό να μη καταλήγουν στα δικαστήρια, εν τέλει να γίνεται προσπάθεια τω όντι να κλείνουν εξωδικαστικά.

Στη γειτονική μας Ιταλία πριν από 4 περίπου έτη, είχε αντιμετωπισθεί παρόμοια κατάσταση: Ψηφίστηκε ένας νόμος που έφερε αρκετές αντιδράσεις σε δικηγόρους και δικαστές και αφορούσε την υποχρέωση κάποιες υποθέσεις να αντιμετωπίζονται με Διαμεσολάβηση πριν καταλήξουν στις αίθουσες του δικαστηρίου. Ο νόμος θεωρήθηκε σύντομα αντισυνταγματικός για τυπικούς λόγους και όταν θεραπεύθηκαν οι αδυναμίες ξαναήρθε στο προσκήνιο και έκτοτε εδραιώθηκε. Σήμερα πλέον, στην Ιταλία λύνονται πάνω από 200.000 υποθέσεις το χρόνο με Διαμεσολάβηση.

Μέχρι όμως την παραπάνω διήγηση, υπήρχε μία πολυδαίδαλη διαδικασία:

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 μέχρι σήμερα η Ιταλία πέρασε από 5 διαφορετικές νομοθετικές φάσεις αναφορικά με τη Διαμεσολάβηση.

  1. Εθελοντική Διαμεσολάβηση χωρίς ρυθμίσεις (τέλη δεκαετίας 90 μέχρι το 2004)
  2. Εθελοντική Διαμεσολάβηση ενώπιον διαπιστευμένων Διαμεσολαβητών για εταιρικές διαφορές (2005-2011)
  3. Υποχρεωτική Διαμεσολάβηση σε κάποια θέματα αστικών και εμπορικών διαφορών και εθελοντική Διαμεσολάβηση στην πλειοψηφία των υπολοίπων διαφορών. Για την εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2008/52/EC, ο Ιταλός νομοθέτης εξέδωσε τη νομοθετική πράξη 28/2010 που καθιστούσε την ολοκληρωμένη Διαμεσολάβηση ως προϋπόθεση της δίκης σε ορισμένες διαφορές (σε ισχύ από 4 Μαρτίου 2011 μέχρι 20 Οκτωβρίου 2012)
  4. Εθελοντική Διαμεσολάβηση από 20 Οκτωβρίου 2012 έως 20 Σεπτεμβρίου 2013. Η επιστροφή της Ιταλίας σε ένα πλήρως εθελοντικό πλαίσιο Διαμεσολάβησης σε όλες τις αστικές και εμπορικές διαφορές ήταν αποτέλεσμα της από Οκτωβρίου 2012 απόφασης του Ιταλικού Συνταγματικού Δικαστηρίου ότι η πράξη 28/2012 ήταν αντισυνταγματική για τυπικούς λόγους. Το Δικαστήριο δεν εξέφρασε γνώμη επί της ουσίας σχετικά με το θέμα της διαδικασίας της υποχρεωτικής Διαμεσολάβησης, αφήνοντας τη ρύθμισή του στον κοινό νομοθέτη.
  5. Υποχρέωση μιας κατ΄ αρχήν Διαμεσολαβητικής συνάντησης (από τις 20 Σεπτεμβρίου 2013 μέχρι σήμερα). Για την αντιμετώπιση της δραματικής πτώσης του αριθμού των Διαμεσολαβήσεων και του αυξανόμενου αριθμού των υποθέσεων που ακολουθούσαν τη δικαστική οδό, ο Ιταλός νομοθέτης θέσπισε το νόμο 69/2013 σε τροποποίηση της πράξης 28/2010 και επανεισήγαγε την συμβιβαστική λύση της υποχρεωτικής αρχικής συνάντησης Διαμεσολάβησης ως προαπαιτούμενο σε συγκεκριμένες δικαστικές υποθέσεις.

Η ιστορική αναδρομή για το τι έχει συμβεί στην Ιταλία σχετικά με την θεσμοθέτηση της Διαμεσολάβησης αποδεικνύει ότι ένα υποχρεωτικό προαπαιτούμενο Διαμεσολάβησης αυξάνει τον αριθμό Διαμεσολαβήσεων σε ένα κράτος. Στην Ιταλία, πριν το 2011 και παρά την ύπαρξη νομοθεσίας για τη Διαμεσολάβηση, δεν υπήρχαν ουσιαστικά καθόλου εμπορικές Διαμεσολαβήσεις. Η κατάσταση άλλαξε ριζικά το 2011, όταν η κυβέρνηση υιοθέτησε το υποχρεωτικό προαπαιτούμενο μιας ολοκληρωμένης Διαμεσολάβησης πριν την προσφυγή στο δικαστήριο για ορισμένες υποθέσεις. Κάτι παρεμφερές δηλαδή με αυτό που έχει συμβεί στη χώρα μας αρχές έτους.

Όσο ήταν υποχρεωτικό προστάδιο η Διαμεσολάβηση, οι Διαμεσολαβήσεις είχαν αυξηθεί κατά ένα ποσοστό 20%. Όταν ο νόμος αυτός κρίθηκε αντισυνταγματικός για τυπικούς λόγους, το ποσοστό των υποθέσεων που κατέληγαν σε Διαμεσολάβηση έπεσε δραματικά, αλλά όταν επανεισήχθε η υποχρέωση ως προστάδιο, το ποσοστό των υποθέσεων που καταλήγουν πλέον στη Διαμεσολάβηση εκτοξεύθηκαν και πάλι.

Σύμφωνα λοιπόν με τα στατιστικά στοιχεία, δεν χωρεί αμφιβολία, ότι  το εν λόγω νομοθετικό πλαίσιο αποτελεί ανακούφιση για τα υπερφορτωμένα δικαστήρια στην Ιταλία και ενισχύει την πρόσβαση των πολιτών στη δικαιοσύνη, με συνολική εξοικονόμηση χρόνου και κόστους, και έτσι όχι μόνο το μοντέλο αυτό αυξάνει τις Διαμεσολαβήσεις αλλά ενισχύει και την αποτελεσματικότητα του δικαιοδοτικού συστήματος. Με βάση, δε, τα στοιχεία αυτά, το Υπουργείο Δικαιοσύνης μελετά την επέκταση Υποχρεωτικής Αρχικής Συνάντησης Διαμεσολάβησης και σε άλλες κατηγορίες υποθέσεων.

Πηγή: Άρθρο του Leonardo d’ Urso


Όλγα Ν. Τσιπτσέ
Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω –Δ.Διαμεσολαβήτρια ΥΔΔΑΔ- GDPR/DPO ex