I. Αστικές Διαφορές

Η Οδηγία 2008/52/ΕΚ(21-5-2008) της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Διαμεσολάβηση σε αστικές και εμπορικές διαφορές, στην ουσία προώθησε και ενθάρρυνε τον θεσμό της Διαμεσολάβησης ως έναν τρόπο εναλλακτικής επίλυσης διαφορών. Στη χώρα μας εισήχθη με τον ν. 3898/2010 (ΦΕΚ Α΄ 211/16-12-10) «Διαμεσολάβηση σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις» κατ’ εφαρμογή της “Οδηγίας 2008/52/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 21ης Μαΐου 2008” για ορισμένα θέματα Διαμεσολάβησης σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις.  Το ισχύον θεσμικό πλαίσιο της Διαμεσολάβησης περιγράφεται στο ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β του νόμου  4512/18 (ΦΕΚ Α΄ 5/17-01-18) άρθρα 178 έως 206.

Σύμφωνα με το άρθρο 179  παρ. 2  του Νόμου 4512/2018 :

«Ως Διαμεσολάβηση  νοείται  μια διαρθρωμένη διαδικασία ανεξαρτήτως ονομασίας και με βασικά χαρακτηριστικά την εμπιστευτικότητα, την ιδιωτική αυτονομία, την ουδετερότητα και αμεροληψία του Διαμεσολαβητή, στην οποία δύο ή περισσότερα μέρη επιχειρούν εκουσίως με καλόπιστη συμπεριφορά και συναλλακτική ευθύτητα να  επιλύσουν με συμφωνία μία διαφορά τους, με τη βοήθεια Διαμεσολαβητή».

Σύμφωνα με το άρθρο 179  παρ. 1  του Νόμου 4512/2018 :

«Ως ιδιωτική διαφορά καλείται η αμφισβήτηση για την ύπαρξη, την έκταση, το περιεχόμενο ή τα υποκείμενα ιδιωτικού δικαιώματος και ως ιδιωτικά δικαιώματα θεωρούνται όσα αναγνωρίζονται από το ιδιωτικό δίκαιο».

Ιδιωτικό Δίκαιο είναι το σύνολο των κανόνων, που ρυθμίζουν τις έννομες σχέσεις  προσώπων ίσων μεταξύ τους και περιλαμβάνει δύο κύριους κλάδους δικαίου, το αστικό δίκαιο και το εμπορικό δίκαιο. Στο ιδιωτικό δίκαιο υπάγονται επίσης το εργατικό δίκαιο και το δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας.

Μεγάλο μέρος του Ιδιωτικού Δικαίου αποτελεί ενδοτικό δίκαιο (jus dispositivum), υπό την έννοια ότι τα μέρη (οι ιδιώτες) μπορούν να συμφωνήσουν να ρυθμίζουν τις σχέσεις τους διαφορετικά από ό,τι προβλέπει ο νόμος, γι αυτό και η Διαμεσολάβηση αποτελεί  ενδεικνυόμενο τρόπο επίλυσης των διαφορών αυτών.

Αστικές Διαφορές νοούνται οι προσωπικές ή περιουσιακές διαφορές μεταξύ των ιδιωτών (πολιτών) και ρυθμίζονται κατά κύριο λόγο στον κλάδο του Ιδιωτικού Δικαίου που ονομάζεται Αστικό Δίκαιο. Στο ιδιωτικό δίκαιο, όπως προαναφέρθηκε, υπάγονται το εργατικό δίκαιο και το δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας, και οι διαφορές που αφορούν σε αυτά τα δίκαια κατά το μέρος που υπάγονται στο ιδιωτικό δίκαιο, νοούνται ως αστικές διαφορές. Το Αστικό Δίκαιο αποτελεί το γενικό Ιδιωτικό Δίκαιο σε αντίθεση με τους άλλους κλάδους που αποσπάστηκαν από το Αστικό Δίκαιο και αποτελούν το ειδικό ιδιωτικό δίκαιο.

Το Αστικό Δίκαιο, ακολουθώντας τη διαίρεση του Αστικού κώδικα διακρίνεται στα ακόλουθα πέντε  μέρη :

  • Γενικές Αρχές: είναι το μέρος που περιλαμβάνει τους γενικούς κανόνες που εφαρμόζονται και διέπουν όχι μόνο τις αστικές έννομες σχέσεις αλλά και τις έννομες σχέσεις που ρυθμίζονται από άλλους κλάδους δικαίου (όπως π.χ. τι είναι φυσικό και νομικό πρόσωπο, τι είναι δήλωση βουλήσεως, τι είναι δικαιοπραξία και πως καταρτίζεται, πότε είναι έγκυρη, ποιες είναι οι συνέπειες των ελαττωμάτων της βούλησης (πλάνη, απάτη, απειλή), ποιες είναι οι προθεσμίες, τι είναι παραγραφή)
  • Ενοχικό Δίκαιο : είναι το μέρος που περιλαμβάνει τους κανόνες που ρυθμίζουν τις ενοχές, ήτοι τις έννομες σχέσεις βάση των οποίων ένα πρόσωπο οφείλει μία παροχή σε ένα άλλο, δηλαδή τις σχέσεις που δημιουργούνται μεταξύ δανειστών και οφειλετών (όπως π.χ. δάνειο, πώληση, μίσθωσης πράγματος, σύμβαση εργασίας).
  • Εμπράγματο Δίκαιο : είναι το μέρος που περιέχει τους κανόνες που ρυθμίζουν τις σχέσεις των προσώπων προς τα πράγματα (όπως π.χ. κανόνες που ρυθμίζουν την κυριότητα, νομή, επικαρπία, δουλείες, ενέχυρο, υποθήκη)
  • Οικογενειακό Δίκαιο : είναι το μέρος που περιλαμβάνει τους κανόνες που ρυθμίζουν τις οικογενειακές έννομες σχέσεις (όπως π.χ. τα σχετικά με τον  γάμο, τις υποχρεώσεις – δικαιώματα των συζύγων, το διαζύγιο, τη γονική μέριμνα των τέκνων, ζητήματα επιμέλειας, διατροφής επικοινωνίας με ανήλικα τέκνα, την υιοθεσία)
  • Κληρονομικό Δίκαιο : είναι το μέρος που περιλαμβάνει τους κανόνες που ρυθμίζουν τα σχετικά με την τύχη της περιουσίας ενός προσώπου μετά το θάνατό του (όπως π.χ. τα περί κληρονομικής διαδοχής, διαθήκης, επαγωγής της κληρονομίας στους κληρονόμους, ζητήματα νόμιμης μοίρας).

Το Εργατικό Δίκαιο είναι  το σύνολο των κανόνων, που ρυθμίζουν τις σχέσεις που διαμορφώνονται από την παροχή του εργαζόμενου στον εργοδότη εξαρτημένης εργασίας, διαιρείται σε δύο μέρη το Ατομικό και το Συλλογικό, ενώ πολλοί κανόνες του Εργατικού Δικαίου είναι Δημοσίου Δικαίου.

Δίκαιο της Πνευματικής Ιδιοκτησίας είναι το σύνολο των κανόνων, που ρυθμίζουν,  τα δικαιώματα των ανθρώπων ως δημιουργών πνευματικών έργων. Το δικαίωμα που η έννομη τάξη απονέμει στο δημιουργό ενός πνευματικού έργου πάνω στο έργο αυτό καλείται Πνευματική ιδιοκτησία, όπως ονομάζεται και όλος ο σχετικός θεσμός, δηλαδή το σύνολο των κανόνων που ρυθμίζουν αυτό το δικαίωμα.

Aστικές διαφορές Ιδιωτικού Δικαίου, μεταξύ ιδιωτών (πολιτών), όπως ενδεικτικά, διαφορές, από οικογενειακές έννομες σχέσεις (π.χ. διατροφή, επιμέλεια, επικοινωνία), από δάνειο, από συμβάσεις εργασίας, προσβολή κυριότητας, νομής, ελαττώματα σε πωληθέν προϊόν, μίσθωση ακινήτου ή πράγματος, διαφορές μισθωτών και εκμισθωτών, διαφορές που ανακύπτουν από σχέσεις οροφοκτησίας/συνιδιοκτησίας, διαφορές γειτονικού δικαίου, μεγάλο τμήμα των εργατικών διαφορών, διαφορές πνευματικής ιδιοκτησίας, μπορούν να υπαχθούν προς επίλυση στη διαδικασία της Διαμεσολάβησης σύμφωνα με το άρθρο 180 του νόμου 4512/2018, υπό την προϋπόθεση ότι τα μέρη έχουν την εξουσία διάθεσης του αντικειμένου της διαφοράς, σύμφωνα με τις διατάξεις του ουσιαστικού δικαίου .

Στη Διαμεσολάβηση σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο του Ν.4512/2018, δεν μπορούν να υπαχθούν διαφορές μεταξύ ιδιωτών (πολιτών) και Δημοσίου.

Δέσποινα Σ. Λασκαρίδου,
Δικηγόρος Παρ΄Αρείω Πάγω/Διαπιστευμένη  Διαμεσολαβήτρια αστικών, εμπορικών  και οικογενειακών διαφορών (TOOLKIT COMPANY – NL, ΚΕΔΙΠ, Υ.Δ.Δ.Α.Δ.) , Σύμβουλος Διαπραγματεύσεων