Συζήτηση με τον κ. Περικλή Στρούμπο, Δικηγόρο, Head of Legal, Fraport Greece
– Πώς γνωρίσατε το θεσμό της Διαμεσολάβησης;
Αυτό το θεσμό τον γνώρισα αφενός από συζητήσεις που είχα με συναδέλφους, που είναι και εκπαιδευμένοι Διαμεσολαβητές, οι οποίες μου κίνησαν το ενδιαφέρον. Αφετέρου, σε ένα σεμινάριο για διαπραγματεύσεις το οποίο είχα παρακολουθήσει ένας ομιλητής που ήταν και Διαμεσολαβητής μας έδωσε αρκετά παραδείγματα διαπραγματεύσεων και Διαμεσολαβήσεων στις οποίες είχε συμμετάσχει ο ίδιος και θεώρησα ότι τα αποτελέσματα ήταν πολύ εντυπωσιακά. Ασκώ πολλά χρόνια τη δικηγορία και ξέρω τα προβλήματά της. ‘Όταν τελικά χρειάζεται το θέμα να επιλυθεί από το δικαστήριο, εκτός των άλλων, ξοδεύεται και σημαντικός χρόνος της Διοίκησης που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για εμπορικούς σκοπούς. Γι’ αυτό οι εναλλακτικοί τρόποι επίλυσης διαφοράς είναι πάντα σημαντικοί και τους διερευνούμε ως εταιρεία όσο μπορούμε.
– Αναφέρεστε στον παράγοντα «χρόνο». Ο παράγων «κόστος» κατά πόσο είναι θέμα για εσάς;
Το θέμα του κόστους είναι οπωσδήποτε σημαντικό αλλά δεν είναι από μόνο του κρίσιμο. Αν μιλάμε για Διαιτησία, προφανώς σε σχέση με τη Διαμεσολάβηση το κόστος είναι τεράστιο. Αν μιλάμε για απλό δικαστήριο, πάλι υπάρχει διαφορά στο κόστος, αλλά θα πρέπει να σκεφτούμε ότι και με τη Διαμεσολάβηση κάποιο κόστος θα υπάρξει- όχι τόσο για την αμοιβή του Διαμεσολαβητή που είναι μάλλον αμελητέα σε σχέση με τον όγκο μιας υπόθεσης-, όσο κυρίως για το ότι θα υποχρεωθείς να κάνεις κάποιες παραχωρήσεις προκειμένου να επιτευχθεί ένα αποτέλεσμα Διαμεσολαβητικού χαρακτήρα.
Μιλώντας για τα πλεονεκτήματα της Διαμεσολάβησης, ο παράγων βιωσιμότητας της λύσης και διατήρησης της εμπορικής σχέσης είναι ο βασικότερος. Ειδικότερα για μεγάλους οργανισμούς όπως είναι η Fraport, η οποία στη Γερμανία είναι εισηγμένη στο χρηματιστήριο ενώ στην Ελλάδα συμμετέχει ως βασικός μέτοχος στη Fraport Greeceπου είναι μία εταιρεία ειδικού σκοπού με συμμετοχή και άλλων μετόχων υψηλού προφίλ. Στη Fraport Greece συνεργαζόμαστε με διεθνείς θεσμικές τράπεζες, οι οποίες ενδιαφέρονται για την συνολική επιτυχία ενός έργου, τόσο την οικονομική όσο και την κοινωνική, δηλαδή για τις σχέσεις της εταιρείας με όλους τους σημαντικούς παράγοντες, που μπορεί να είναι η κεντρική κυβέρνηση, η τοπική αυτοδιοίκηση, οι άνθρωποι που μένουν κοντά στα αεροδρόμια, οι χρήστες των αεροδρομίων κλπ. Το γεγονός ότι μπορούμε να επιτύχουμε μία λύση με εναλλακτικούς τρόπους επίλυσης διαφορών, χωρίς να διαβρώσουμε τις σχέσεις μας με τους γύρω μας, κάνοντας αυτό που λέμε moral management, για εμάς είναι πολύ σημαντικό. Εξάλλου και από τον κώδικα συμπεριφοράς της εταιρείας μας έχουμε υποχρέωση όχι μόνο να τηρούμε την κείμενη νομοθεσία, αλλά οι πράξεις μας πρέπει να διαπνέονται από τις αρχές της εντιμότητας, ακεραιότητας, αξιοπιστίας, ευθύνης, διαφάνειας, αφοσίωσης και δικαιοσύνης και για τον λόγο αυτόν προσπαθούμε να διατηρούμε τις σχέσεις με όλους τους stakeholders σε άριστο επίπεδο.
Συγκεκριμένα, η Fraport Greece έχει συνάψει/υπογράψει συμβάσεις με όλους τους φορείς που δραστηριοποιούνται στο αεροδρόμιο: είτε με εταιρείες επίγειας εξυπηρέτησης κάθε είδους, είτε με εταιρείες που ενοικιάζουν χώρους στο αεροδρόμιο και πωλούν διάφορα προϊόντα, όπως π.χ. εστιατόρια, καταστήματα ρούχων και καλλυντικών, σουβενίρ, κλπ. Με όλους αυτούς τους φορείς, αλλά και σε όλες τις άλλες συμβάσεις που κάνουμε σε επιχειρησιακό επίπεδο, δηλαδή λ.χ. στις συμβάσεις για την παροχή υπηρεσιών – ασφαλείας και καθαρισμού, έχουμε πρώτα την ρήτρα περί επίλυσης διαφορών με φιλικές διαπραγματεύσεις και εφόσον αυτό αποτύχει, θα χρησιμοποιήσουμε τη Διαμεσολάβηση. Κατόπιν, αν και η Διαμεσολάβηση δε θα φέρει λύση, τότε θα πάμε στα Δικαστήρια ή στη Διαιτησία.
Όλες οι συμβάσεις μας περιέχουν ρήτρα Διαμεσολάβησης μετά και από δική μου πρωτοβουλία καθώς βρέθηκα επικεφαλής του νομικού τμήματος της Fraport Greece πριν δημιουργηθεί ήδη στο στάδιο του σχεδιασμού των συμβάσεων και πάντως πριν υπογραφεί οποιαδήποτε σύμβαση και με οποιοδήποτε μέρος. Θεώρησα λοιπόν ότι δεν μπορεί εμείς που γνωρίζουμε τις δυσλειτουργίες του δικαστικού συστήματος αλλά και το κρυφό κόστος του να έρθεις σε σύγκρουση με τον αντίπαλό σου, να μην προσπαθούμε να προωθήσουμε τέτοιες μορφές επίλυσης της διαφοράς. Ως εκ τούτου, με πρότασή μου, που έγινε δεκτή τόσο από τη Διοίκηση όσο και από τους δανειστές του έργου έχουμε βάλει στις περισσότερες συμβάσεις μας τη ρήτρα Διαμεσολάβησης.
– Ποιες «Διαμεσολαβητικές δεξιότητες» θα πρέπει να έχει ένας δικηγόρος κατά τη γνώμη σας σήμερα;
Καταρχήν πρέπει να έχει απόσταση από το θέμα, και να μην προχωρά σε αξιολογικές κρίσεις για τις θέσεις της άλλης πλευράς, με την έννοια ότι «αυτό είναι τελείως λάθος» ή «αυτό που λέτε είναι παράνομο». Πρέπει να αποφεύγεται η απαξίωση του απέναντι. Νομίζω είναι πολύ σημαντικό να καταλαβαίνουμε ότι ο άλλος έχει κάποιους λόγους που κάνει αυτό που κάνει και θα πρέπει κάθε έγγραφο που στέλνουμε, κάθε επικοινωνία μέσω email αλλά και κάθε προφορική επικοινωνία να ανταποκρίνεται στο δικό μας ύφος και ήθος και όχι στο ύφος του αντιπάλου. Αυτό διότι, ο αντίπαλος μπορεί να μην έχει την ίδια συμπεριφορά μαζί μας και να είναι επιθετικός ή προσβλητικός, και έτσι, αν εμείς απαντήσουμε στο ίδιο ύφος, δεν πρόκειται να έρθουμε σε συμβιβασμό. Εμείς πρέπει να σκεφτόμαστε τους ενδεχόμενους λόγους που τον έχουν οδηγήσει στο να πει αυτά που λέει και εμείς να προσπαθούμε να απευθυνόμαστε σε ένα δεύτερο επίπεδο στο μυαλό του, δηλαδή να αντιμετωπίζουμε τους πραγματικούς λόγους που τον ωθούν να διαφωνεί μαζί μας. Επίσης πρέπει να έχουμε τη δυνατότητα το ίδιο πράγμα να το κάνουμε και εσωτερικά στην εταιρεία, διότι δεν υπάρχει καμία διαπραγμάτευση στην οποία μπαίνεις, και βγαίνει αποτέλεσμα 100-0. Αυτό δεν υπάρχει στην πραγματικότητα και συνεπώς κάτι θα πρέπει να δώσεις. Άρα είναι πολύ σημαντικό να ενημερώσεις τη διοίκηση της δικής σου εταιρείας ότι «ξέρεις, κάτι θα δώσεις», και θα πρέπει να βρεις υποστήριξη για αυτό που θα δώσεις. Αυτή η υποστήριξη πρέπει να είναι καθολική, δηλαδή να είναι από όλα τα επίπεδα της διοίκησης και να είναι και ξεκάθαρη: γιατί μπορεί εσύ να νομίζεις ότι σου έχουν δώσει έγκριση για διαπραγμάτευση και όταν εμφανίζεις το αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης να σου πουν «δεν καταλάβαμε ότι κόστιζε τόσο πολύ αυτό και ίσως θα μπορούσαμε να είχαμε πάει στο δικαστήριο» ή «δεν καταλάβαμε ότι θα υποχρεωθούμε να κάνουμε αυτές τις παραχωρήσεις».
Άρα είναι σημαντικό να μπορείς να διαπραγματευτείς και «εντός πελάτη» και «εκτός του πελάτη», βλέποντας τους λόγους που έχει η άλλη πλευρά. Και βεβαίως να ξέρεις πολύ καλά το αντικείμενο για το οποίο διαπραγματεύεσαι. Δηλαδή διαπραγμάτευση χωρίς να το έχεις αναλύσει πλήρως, να ξέρεις τις πιθανότητες σου και να μπορείς να τις επικοινωνήσεις στην άλλη πλευρά δεν μπορεί να γίνει διότι και η άλλη πλευρά κάπως θα πρέπει να αισθανθεί ότι έχει και αυτή έναν κίνδυνο, αλλιώς γιατί να συμβιβασθεί.
Λόγου χάριν, κάναμε μία πολύ επίπονη διαδικασία διαπραγμάτευσης με κάποιον ο οποίος δεν μπορούσε να εκπληρώσει όλες τις υποχρεώσεις που είχε απέναντί μας για αντικειμενικούς λόγους. Εμείς θα μπορούσαμε να απευθυνθούμε στο δικαστήριο και μάλιστα είχαμε συμβουλή από τους δικηγόρους μας ότι θα κερδίζαμε. Παρόλα αυτά και παρά το γεγονός ότι ως μεγάλη εταιρεία έχουμε τη δυνατότητα να κινητοποιήσουμε τεράστιους νομικούς πόρους και να είμαστε εξαιρετικά ανταγωνιστικοί σε μια δικαστική διαμάχη, επειδή ακριβώς σκεφτόμαστε όπως σας προανέφερα, μπήκαμε σε μία διαδικασία διαπραγμάτευσης και εξηγήσεων και τελικά καταφέραμε να ρυθμίσουμε το ζήτημα συμβιβαστικά, παρά το γεγονός ότι ήμασταν σε θέση ισχύος. Αυτό μας επέτρεψε να διατηρήσουμε μια άριστη σχέση και να προχωρήσουμε.
– Δηλαδή δεν το είδατε από ένα «στεγνό» νομικό πλαίσιο αλλά «μπήκατε στα παπούτσια του», διερευνώντας τις ανάγκες τόσο από νομικής όσο και από τεχνικής άποψης;
Ναι, «μπήκαμε στα παπούτσια του», με σκοπό να συνεχίσουμε να είμαστε συνεργάτες για τα υπόλοιπα χρόνια της συμβάσης παραχώρησης, και γιατί θεωρούμε ότι η φήμη της εταιρείας ότι φέρθηκε ηθικά σε μια εμπορική σχέση, είναι ίσως σημαντικότερη από κάποια χρήματα που θα μπορούσαμε να είχαμε κερδίσει και στο μέλλον αυτή η φήμη θα μας ωφελήσει πολλαπλώς και στο οικονομικό επίπεδο.
Θα ήθελα να πω δηλαδή εν κατακλείδι ότι πολύ βασικό προσόν είναι να ακούς, να ακούσεις τον άλλον – και από την πλευρά του αντιδίκου και από την πλευρά της εταιρείας σου.
Ο Περικλής Στρούμπος είναι Δικηγόρος, πτυχιούχος της Νομικής Σχολής Αθηνών, έχει ΜΒΑ από το CASS Business School, και μεταπτυχιακό δίπλωμα φορολογικού δικαίου. Είναι επικεφαλής του Νομικού Τμήματος της Fraport Greece, η οποία από τον Απρίλιο του 2017 έχει αναλάβει τη λειτουργία 14 Περιφερειακών Αεροδρομίων. Κατά τη διάρκεια της καριέρας του, ο Περικλής Στρούμπος συμβούλευσε και εκπροσώπησε μεγάλους Πελάτες σε όλα τα στάδια διαπραγματεύσεων και εκτέλεσης συμβάσεων σε μερικά πολύ μεγάλα Έργα Υποδομής και έχει εκτεταμένη εμπειρία στην επίλυση διαφορών.
Έχει τιμηθεί με το βραβείο ACC Value Challenge 2016 award ως επικεφαλής του Νομικού Τμήματος της Αυτοκινητόδρομος Αιγαίου Α.Ε. (ΑΑΑΕ), και με βραβεία όπως τα IJ Global Award “Airport Deal of the Year”, EMEA project finance “Best Transport Infrastructure deal in Central and Eastern Europe” ως μέλος της ομάδας της Fraport Greece. To 2018 συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο Legal 500 GC Powerlist για την Ελλάδα και την Κύπρο. Είναι τακτικός ομιλητής για ζητήματα σχετικά με τη Διεθνή Διαιτησία.
Μπερναντέτ Παπαβασιλείου-Σρέκενμπεργκ
Δικηγόρος – διαπιστευμένη Διαμεσολαβήτρια (CIArb, Υπ. Δικαιοσύνης)
Συντονίστρια Διαμεσολάβησης του Οργανισμού Διαιτησίας & Διαμεσολαβησης του Ελληνογερμανικού Βιομηχανικού και Εμπορικού Επιμελητηρίου
Εκπαιδεύτρια Διαμεσολαβητών (CEDR-Trainer/E-Learning ΕΚΠΑ)
