Το Who’s Who Legal έφερε τον Alan Limbury της Strategic Resolution, την Rosemary Jackson QC της Keating Chambers και τον Allan Stitt της ADR Chambers  σε στρογγυλό τραπέζι  να συζητήσουν για τις πρόσφατες εξελίξεις  στη διαμεσολάβηση, το μέλλον των νέων συναδέλφων και τις πιθανές προκλήσεις του επαγγέλματος.

ΕΡ: Η διαμεσολάβηση είναι ένας ανερχόμενος τρόπος επίλυσης διαφορών, που πιστεύετε ότι οφείλεται αυτό;

Alan Limbury: Ενώ οι δικαστές, οι πολιτικοί και οι δικηγόροι  τείνουν να προτιμούν τη διαμεσολάβηση για την ταχύτητα, την εμπιστευτικότητα και την αποτελεσματικότητά της στην επίτευξη “συμφωνίας”, οι επιχειρήσεις, για τις οποίες οι διενέξεις αποτελούν κοινό τόπο της δραστηριότητας τους, αναγνωρίζουν όλο και περισσότερο την αξία της διαμεσολάβησης στο να προτείνει δημιουργικές λύσεις που οδηγούν σε λύση της διαφοράς. Με αυτό εννοώ ένα αποτέλεσμα που:

  • ανταποκρίνεται στα υποκείμενα συμφέροντα των διαδίκων (και όχι στις θέσεις στις οποίες ο νόμος τους ενθαρρύνει να πολεμήσουν) ·
  • υποστηρίζει την αποκατάσταση των σχέσεων όπου χρειάζεται. και
  • μπορεί να επιτευχθεί σε αρχικό στάδιο, επειδή δεν είναι απαραίτητο να ολοκληρωθούν οι προδικαστικές διαδικασίες πριν η διαφορά να θεωρείται “ώριμη” για διαμεσολάβηση.

Πράγματι, με την προτροπή των δικηγόρων που πιστεύουν στη διαμεσολάβηση, ακόμη και οι επιχειρήσεις που δεν είναι εξοικειωμένες με τη διεκπεραίωση διαφορών ανακαλύπτουν την έλξη της διαμεσολάβησης.

Rosemary Jackson QC: Χωρίς αμφιβολία το χαμηλό κόστος της διαμεσολάβησης παραμένει ένας από τους βασικούς λόγους επιλογής της καθώς οι επιχειρήσεις άρχισαν να την βλέπουν ως έναν γρήγορο και φθηνό τρόπο επίλυσης των διαφορών. Έχω διαμεσολαβήσει υποθέσεις όπου το δικαστικό κόστος θα ήταν δυσπρόσιτο σε αντίθεση με αυτό της διαμεσολάβησης. Επιπρόσθετα πολλοί υπεύθυνοι καλοβλέπουν την ευκαιρία να ανακτήσουν τον έλεγχο και να επιλύσουν τις διαφορές τους πρόσωπο με πρόσωπο έχοντας συνειδητοποιήσει  ότι η δικαστική επίλυση απομακρύνει τα μέρη αντί να τους προσεγγίζει.

ΕΡ: Σε κατασκευαστικές διαφορές τα μέρη βρίσκουν τη διαμεσολάβηση ιδιαίτερα ελκυστική εξαιτίας της δυνατότητας να συμφωνήσουν τη διεξαγωγή, ολοκλήρωση ή διόρθωση έργων ως μέρος του διακανονισμού – πράγμα που ο δικαστής ή ο διαιτητής δεν μπορούν να διατάξουν.

Allan Stitt: Οι επιχειρηματίες δεν δημιουργούν την επιχείρηση τους για να τρέχουν στα δικαστήρια. Είναι στην επιχείρηση για να παρέχουν προϊόντα ή υπηρεσίες και να κερδίζουν χρήματα από αυτό. Και βέβαια ο επιχειρηματικός σχεδιασμός δεν προβλέπει δικαστικό κόστος  στα έξοδα της επιχείρησης. Έτσι, οι επιχειρηματίες θέλουν να λύσουν τις διαφορές  τους, στο μέτρο του εφικτού, όσο πιο ανέξοδα γίνεται.

Η διαμεσολάβηση παράγει αποτελέσματα όταν τα μέρη μπορούν να εξετάσουν επιχειρήματα, να εκτιμήσουν τους κινδύνους και να λάβουν αποφάσεις που αποτρέπουν τον κίνδυνο. Οι επιχειρηματίες είναι συνηθισμένοι σε αυτό. Αξιολογούν τους κινδύνους κάθε μέρα και βλέπουν το όφελος της επικέντρωσης στην πραγματοποίηση κερδών αντί να εστιάζουν στην απόδειξη ότι είναι “σωστές”. Έτσι, οι επιχειρηματίες βλέπουν όλο και περισσότερο τη διαμεσολάβηση ως τρόπο επίλυσης των διαφορών και παραμένουν επικεντρωμένοι σε αυτό που κάνουν καλύτερα.

ΕΡ: Υπάρχουν τομείς στην περιοχή σας όπου η διαμεσολάβηση αναπτύσσεται περισσότερο, ως βασικός τρόπος επίλυσης των διαφορών;

Alan Limbury: Η μετάβαση της νομοθεσίας σε περιοχές όπου υπάρχουν ανισορροπίες ισχύος έχει δημιουργήσει συστήματα που απαιτούν τη χρήση της διαμεσολάβησης πριν από την έναρξη της δίκης. Αυτό έχει οδηγήσει σε σημαντική αύξηση της διαμεσολάβησης σε τομείς όπως το οικογενειακό δίκαιο, το χρέος γεωργικών εκμεταλλεύσεων, οι μικρές επιχειρήσεις και οι λιανικές μισθώσεις, για να αναφέρουμε μόνον  μερικούς. Η ομοσπονδιακή νομοθεσία απαιτεί από τους αιτούντες να υποβάλουν δήλωση σχετικά με τα “αυθεντικά βήματα” για την πρόταση ή τη χρήση τεχνικών εναλλακτικής επίλυσης διαφορών πριν από την έναρξη της διαδικασίας και οι συμμετέχοντες πρέπει να δηλώσουν εάν συμφωνούν ή όχι με τη δήλωση του αιτούντος. Οι δικηγόροι υποχρεούνται να συμβουλεύουν τους πελάτες τους σχετικά με αυτό το καθεστώς διαφορετικά ενέχονται προσωπικά για τα έξοδα. Τα υπερφορτωμένα Δικαστήρια, αποτελούν επίσης ένα σοβαρό κίνητρο για τους δικαστές ώστε οδηγούν τα μέρη τα μέρη σε διαμεσολάβηση. Όλα αυτά τα μέτρα έχουν συντελέσει στην αύξηση στη χρήση της διαμεσολάβησης τα τελευταία 25 χρόνια.

Rosemary Jackson QC: Η ανάπτυξη της διαμεσολάβησης στις κατασκευαστικές και τεχνικές διαφορές στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι εκπληκτική. Οι προϋπολογισμοί δαπανών που υποβάλλονται στο Δικαστήριο για έγκριση περιλαμβάνουν συστηματικά το αναμενόμενο κόστος μιας διαμεσολάβησης. Το ερώτημα είναι τώρα σε ποιο στάδιο η διαμεσολάβηση θα είναι πιο αποτελεσματική, όχι εάν θα υποβληθεί η διαφορά σε αυτήν.

Επίσης η είσπραξη των δημοσίων εξόδων (PFI) στρέφεται ολοένα και περισσότερο στη διαμεσολάβηση ή στις υποβοηθούμενες / διευκολυνόμενες διαπραγματεύσεις για την επίλυση των διαφορών. Δεδομένου ότι πολλά σχολικά και νοσοκομειακά προγράμματα έχουν μπει σε φάση εφαρμογής, τα μέρη αντιμετωπίζουν διαφορές σχετικά με τις εργασίες κατασκευής καθώς και την παράδοση των έργων. Δεδομένης της διάρκειας πολλών έργων ΠΕΑ, διαπιστώνω ότι τα μέρη είναι πρόθυμα να διερευνήσουν εάν μπορούν να επαναφέρουν τη σχέση τους για να μπορέσουν να συνεργαστούν για την περίοδο λειτουργίας και όχι να υποστούν συνεχείς πλειστηριασμούς για τα επόμενα 20 ή 25 χρόνια.

Allan Stitt: Υπάρχουν διάφοροι κλάδοι που έχουν σημειώσει σημαντική ανάπτυξη στη διαμεσολάβηση κατά την τελευταία δεκαετία. Ένας από τους μεγάλους τομείς ανάπτυξης είναι οι περιουσιακές διαφορές.

Η επίλυση των συγκρούσεων γύρω από την ερμηνεία των διαθηκών είναι συχνά αμφισβητήσιμη, συναισθηματική και δαπανηρή. Μια από τις παραμέτρους είναι ότι, επειδή το κόστος των διαδικασίας καταβάλλεται συνήθως από την κληρονομιά, οι ενάγοντες  δεν αισθάνονται ότι η διαδικασία τους κοστίζει κάτι. Έτσι οι οικογενειακές διαμάχες είναι συχνά προσωπικές.

Ένας εξειδικευμένος διαμεσολαβητής μπορεί να βοηθήσει τα μέλη της οικογένειας να αντιληφθούν ότι το κόστος είναι υπαρκτό, και ότι υπάρχουν οφέλη στο να παρακαμφθούν τα παράπονα   και να προχωρήσουν με τη ζωή τους. Ο διαμεσολαβητής μπορεί να βοηθήσει τα μέλη της οικογένειας να δουν ότι δεν χρειάζεται να γίνουν οι καλύτεροι φίλοι αλλά ότι  μπορούν να συμφωνήσουν στο να προχωρήσουν με τρόπους που είναι επωφελείς για όλους.

ΕΡ: Πηγές αναφέρουν ότι η αγορά παραμένει αρνητική στη Διαμεσολάβηση παρόλο που όλο και πιο  διακεκριμένοι διαμεσολαβητές τείνουν να εξασφαλίζουν τα περισσότερα μεγάλα συμβόλαια. Αυτό συμβαίνει στη δικαιοδοσία σας; Υπάρχει χώρος για τους νεότερους επαγγελματίες στον τομέα;

Alan Limbury: Λέγεται ότι το χαρακτηριστικό γνώρισμα ενός επαγγέλματος είναι: “Να υπάρχουν 2.000 επαγγελματίες, να υπάρχει εργασία για 200 και όλες οι δουλειές να πηγαίνουν σε 20.” Στην Αυστραλία, οι γνωστοί διαμεσολαβητές σίγουρα εξασφαλίζουν την πλειοψηφία των μεγάλων εντολών. Ωστόσο, πιστεύω ακράδαντα ότι υπάρχει χώρος και για τους νέους επαγγελματίες. Υπάρχουν ήδη τέτοιες δυνατότητες. Τα κοινοτικά κέντρα δικαιοσύνης και οι κοινοτικές νομικές υπηρεσίες παρέχουν ευκαιρίες sτους νέους επαγγελματίες και ορισμένες υπηρεσίες διαμεσολάβησης pro bono παρέχουν την απαραίτητη εμπειρία σε νέους διαμεσολαβητές μέσω ενός μοντέλου συν-διαμεσολάβησης. Το κλειδί για την οικοδόμηση ενός καλού γραφείου διαμεσολάβησης για τους νέους επαγγελματίες είναι να έχουν αποκτήσει  κάποια προηγούμενη εμπειρία ζωής και φήμη, κατά προτίμηση σε έναν τομέα όπου οι διενέξεις είναι συνήθεις, έτσι ώστε να έχουν εξοικειωθεί με το αντικείμενο μέσα από ένα προϋπάρχον δίκτυο. Οι διεθνείς διαγωνισμοί διαμεσολάβησης στους οποίους συμμετέχουν συχνά οι φοιτητές παρέχουν επίσης ευκαιρίες για την ανάπτυξη δεξιοτήτων διαμεσολάβησης.

Rosemary Jackson QC: Η διαμεσολάβηση είναι μια τέτοια προσωπική δεξιότητα που πιστεύω ότι τα συμβαλλόμενα μέρη (ή συνηθέστερα οι δικηγόροι τους) δεν επιθυμούν να αναλάβουν τον κίνδυνο ενός διαμεσολαβητή που δεν έχουν χρησιμοποιήσει στο παρελθόν ή που δεν τους έχει προταθεί προσωπικά. Αυτό σημαίνει ότι οι ίδιοι διαμεσολαβητές χρησιμοποιούνται ξανά και ξανά, και οι νεοφερμένοι προσπαθούν να βρουν τρόπο να εγκατασταθούν. Υποψιάζομαι ότι το πρόβλημα μπορεί να επιδεινωθεί για τους νέους επαγγελματίες στο μέλλον. Αυτό συμβαίνει επειδή αναμένω μια εισροή νέων συνταξιούχων δικηγόρων που σκέφτονται να γίνουν διαμεσολαβητές. Η σοφία της ηλικίας, το γεγονός ότι είναι γνωστοί στους κύκλους και η εμπειρία τους στην επίλυση διαφορών, μπορεί να σημαίνει ότι θα θεωρούνται ασφαλέστερη επιλογή από ό, τι οι νεοεισερχόμενοι.

Allan Stitt: Είναι αλήθεια ότι υπάρχει ο κανόνας του 90/10 στη διαμεσολάβηση: το 10% των διαμεσολαβητών κάνει το 90% του έργου. Αυτό ισχύει στις περισσότερες καναδικές δικαιοδοσίες (και στις περισσότερες δικαιοδοσίες σε όλο τον κόσμο). Ο λόγος είναι ότι οι άνθρωποι που επιλέγουν τους διαμεσολαβητές προτιμούν γενικά έναν έμπειρο διαμεσολαβητή (και κάποιον που γνωρίζουν προσωπικά ή έχουν ακούσει γι αυτόν) από κάποιον που έχει ελάχιστη ή καθόλου εμπειρία. Και αυτό έχει νόημα.

Οι νεότεροι επαγγελματίες πρέπει να αποκτήσουν εμπειρία και να αποκτήσουν φήμη σε έναν τομέα που τους ενδιαφέρει, ώστε οι πελάτες να θέλουν να τους επιλέξουν για τη διαμεσολάβηση. Μπορεί να χρειαστεί λίγος χρόνος για να αναπτυχθεί η φήμη, αλλά αυτό είναι που συνήθως απαιτείται.

ΕΡ: Ποιες προβλέπετε να είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει η διαμεσολάβηση τα προσεχή χρόνια;

Alan Limbury: Η μεγαλύτερη πρόκληση θα είναι να αντισταθεί κανείς στις πιέσεις ενάντια στην ευελιξία της διαδικασίας διαμεσολάβησης, η οποία θα πρέπει να σχεδιάζεται, σε κάθε περίπτωση, έτσι ώστε να καλύπτει τις ανάγκες των μερών και όχι τις ανάγκες των δικαστηρίων ή των δικηγόρων, όσο καλοπροαίρετοι και αν είναι. Αυτές οι πιέσεις περιλαμβάνουν λανθασμένες κινήσεις για τον ορισμό της διαμεσολάβησης ως μιας εθελούσιας διαδικασίας αντί μιας διαδικασίας που έχει σχεδιαστεί για να παράγει ένα μη αναγκαστικό αποτέλεσμα. Μια τέτοια σκέψη αποκλείει τη δικαστική μεσολάβηση  η οποία λειτουργεί με επιτυχία στην Αυστραλία από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 και αποκλείει και την υποχρεωτική διαμεσολάβηση πριν από την εκδίκαση διαφορών σε περιπτώσεις όπου ένα από τα μέρη αισθάνεται πιο ισχυρό. Μια άλλη πίεση είναι η «χρήση» πρώην δικαστών (που συχνά δεν έχουν εκπαιδευτεί στη διαμεσολάβηση) που προσλαμβάνονται από τους δικηγόρους των μερών ως διαμεσολαβητές λόγω της «βαρύτητας» του ονόματός τους και της ικανότητας τους να επιβάλλουν τη λύση αδιαφορώντας για τις επιθυμίες των μερών. Αυτές οι διαμεσολαβήσεις δεν είναι, στην ουσία, παρά εξωδικαστικοί συμβιβασμοί που αδιαφορούν για τα συμφέροντα των μερών ή την αξία των σχέσεών τους.

Rosemary Jackson QC: Τα συμβαλλόμενα μέρη, και ειδικότερα οι δικηγόροι τους, γίνονται τόσο έμπειροι στη διαμεσολάβηση που τείνουν να τη χρησιμοποιούν περισσότερο ως εργαλείο παρά ως μέσο επίτευξης επίλυσης της διαφοράς. Η απροθυμία συμμετοχής σε οποιαδήποτε διαπραγμάτευση, σε ορισμένες περιπτώσεις, προκύπτει από την ανάγκη να αποστασιοποιηθεί κανείς από τη διαδικασία για να «χωνέψει» τις πληροφορίες που έμαθε στη διάρκεια της διαμεσολάβησης. Εντούτοις μερικές φορές φαίνεται ωσάν ένα μέρος να συμμετείχε μόνον για να συλλέξει πληροφορίες και όχι με πραγματική βούληση επίτευξης λύσης.

Allan Stitt: Η εμπορική διαμεσολάβηση έχει σημειώσει τεράστια αύξηση τα τελευταία 25 χρόνια. Σε πολλές δικαιοδοσίες, αποτελεί πλέον μέρος της κύριας διαδικασίας και είναι αποδεκτή ως μέρος του “συστήματος”. Αυτό είναι και καλό και κακό. Είναι καλό γιατί σημαίνει ότι χρησιμοποιείται η διαμεσολάβηση. Αλλά είναι κακό επειδή η συμμετοχή στο σύστημα εμποδίζει τη δημιουργικότητα.

Πολύ συχνά, η διαμεσολάβηση καταλήγει ως άσκηση διπλωματίας, όπου ο διαμεσολαβητής είναι ένας απλός αγγελιοφόρος που απλώς μεταφέρει τις προσφορές από τον έναν στον άλλον. Αυτό μπορεί να είναι καλό και απαραίτητο σε ορισμένες περιπτώσεις, αλλά σε άλλες, ο διαμεσολαβητής πρέπει να είναι πιο δημιουργικός για να βοηθήσει τα μέρη να ξεπεράσουν τα δύσκολα εμπόδια. Η πρόκληση για τους διαμεσολαβητές είναι να παραμείνουν δημιουργικοί αντί να χρησιμοποιούν πάντα μια συγκεκριμένη τακτική  απλά γιατί την έχουν συνηθίσει.

Πηγή: http://whoswholegal.com/news/features/article/33990/mediation-2017-roundtable/

Αφροδίτη Α. Μπλέτα
Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, European Patent Attorney
Διαπ/μένη Διαμεσολαβήτρια  ΥΔΔΑΔ και CEDR
Γενική Γραμματέας της Ελληνικής Ένωσης Διαμεσολαβητών